Rośliny na zielony nawóz – opis poszczególnych gatunków

Rośliny wysiewane na zielony nawóz są tanim, organicznym i ekologicznym sposobem użyźniania gleby. Są często stosowane w gospodarstwach, w których nie ma pod dostatkiem obornika. Poplony, międzyplony i przedplony dzielimy na dwie podstawowe grupy:

1. Zielony nawóz na przyoranie
2. Pokarm dla zwierząt

Rośliny na zielony nawóz – jakie pełnią funkcje?

My skupimy się na zielonym nawozie użyźniającym glebę. Niezależnie od tego czy uprawiamy warzywnik, sad czy ogród, warto wykonać badanie gleby, o którym już wcześniej pisałem: Badanie gleby – nie takie straszne i nie takie drogie. Każdy organiczny nawóz nie tylko użyźnia glebę, ale również pobudza do aktywności organizmy żywe. Chemia zawarta w nawozach te organizmy zabija i długotrwałe jej stosowanie jest niekorzystne dla gleby. Powinno nam zależeć na możliwie najlepszych warunkach dla bytowania organizmów żywych w glebie, gdyż to one w dużej mierze odpowiadają za udany plon. I choć rzadko widać je gołym okiem to w zaledwie łyżeczce ziemi ogrodowej żyją miliony bakterii i grzybów.

Poplon, poza pozytywami, które wskazałem wcześniej, spełnia znacznie więcej zadań. Trudno je tu wszystkie wymienić, ale najważniejsze z nich to:

• poprawa struktury gleby poprzez wprowadzenie do niej materii organicznej, która tworzy próchnicę i poprawia stan magazynowania wody w glebie
• aktywizacja organizmów żywych odpowiedzialnych za użyźnianie gleby
• napowietrzanie gleby poprzez korzenie roślin, które również pobierają składniki pokarmowe z głębszych warstw (niektóre rośliny poplonowe mają bardzo długie korzenie, które po obumarciu rośliny rozkładają się)
• wzbogacanie gleby w różne składniki mineralne potrzebne uprawianym roślinom
• pobieranie azotu z powietrza a po przyoraniu oddanie tego azotu glebie (rośliny motylkowe)
• hamowanie wzrostu chwastów
• ochrona gleby przed przesuszeniem
• ograniczenie występowania szkodników (niektóre z roślin)
• miododajność roślin (trzeba tu jednak zwrócić uwagę, że w momencie zakwitnięcia roślin należy je przyorać)

Sam postanowiłem wykorzystać poplon przed zakładaniem sadu. Przeczytacie o tym we wpisie: Przygotowanie gleby pod sad.

Które rośliny poplonowe wybrać?

Wybór roślin, które sprawdzą się do użyźnienia gleby jest bardzo duży i zależy w zasadzie od dostępności nasion, ceny, ale również od tego jaką posiadamy glebę. Nie każda roślina, która nada się na ciężką, gliniastą ziemię, nada się również na ziemię lekką.

Gorczyca biała to najpopularniejsza w naszym kraju roślina poplonowa. Jej nasiona są po prostu bardzo tanie a okres wegetacji bardzo krótki – ok. 80-100 dni. Jest to roślina krótkiego dnia i zbyt wcześnie wysiana nie urośnie duża a od razu zakwitnie. Nie lubi również zbyt kwaśnej gleby, co zauważyłem u siebie. Nie jest to roślina motylkowa, więc nie wiąże azotu z powietrza, ale za to tworzy dużą ilość masy zielonej. Należy do rodziny kapustowatych, więc nie nadaje się do wysiania przed innymi roślinami z tej grupy. Gorczycę wysiewa się zwykle po 15 sierpnia, dzięki czemu urośnie optymalnie do przyorania jesienią lub do pozostawienia na mulcz. Wysiana zbyt późno bardzo słabo rośnie. Gorczycę białą najlepiej przykopać na początku kwitnienia, tak żeby nie pozwolić jej zdrewnieć. Nadaje się jako roślina do mieszanek poplonowych.

Gryka zwyczajna to podobnie jak gorczyca roślina szybko rosnącą. Zbyt wcześnie wysiana wystrzeli w kwiaty. Jest rośliną miododajną i uwielbiają ją pszczoły. Dobrze sobie radzi na większości gleb, nawet na tych słabszych. Nie jest odporna na przymrozki o czym przekonałem się wysiewając ją w tym roku na próbę w maju. Późne majowe przymrozki doszczętnie zabiły grykę. Okres wegetacji gryki to ok. 90-100 dni. Wpływa ona pozytywnie na ograniczenie w glebie różnego rodzaju szkodników m.in. pędraków czy nicieni. Zauważyłem również, że rośliny gryki są chętnie podgryzane przez sarny.

Żyto nadaje się do wysiewu na glebach o niskim ph oraz niskiej żyzności, gdzie plonuje znacznie lepiej od innych roślin. Uzyskujemy z niego dużą ilość masy zielonej. Okres wegetacji jest zróżnicowany w zależności jaką odmianę żyta wybierzemy. Może to być żyto ozime, jare, ale dostępna jest również polska odmiana żyta – Bojko, które nadaje się do wysiewu przez większość roku. Żyto może być wysiane samo lub w połączeniu z innymi roślinami na zielony nawóz o podobnym okresie wegetacji, również na poplon ścierniskowy.

Owies podobnie jak żyto nadaje się na słabsze gleby. Może być wysiewane zależnie od lokalizacji mniej więcej od początku kwietnia a także od końca lipca. Ziarna owsa są często domieszką mieszanek roślin na zielony nawóz. Owies należy przykopać pod koniec fazy liści.

Wyka siewna to roślina, która skradła moje serce. Wysiewa się ją wczesną wiosną, gdyż dobrze kiełkuje gdy jest jeszcze stosunkowo chłodno. W moim przypadku to właśnie ona urosła najlepiej i stworzyła najwięcej masy zielonej (poza słonecznikiem). Do wzrostu potrzebuje rośliny podporowej, dlatego też jest sadzona w mieszankach z innymi roślinami. Wyka należy do grupy roślin motylkowych, które wiążą związki azotu z powietrza i przekazują je później do gleby. Wyka zakwita nieco później niż chociażby łubin wąskolistny a jej okres wegetacji to ok. 120 dni. W moim przypadku wysiana ponownie w lipcu nie urosła tak dobrze jak ta z wiosny, która przetrwała drobne przymrozki. Wiąże się to prawdopodobnie z dużym zapotrzebowaniem wyki na wodę oraz z upałami podczas kiełkowania. Rośliny wyki siewnej są chętnie zjadane przez sarny. Występuje również odmiana wyki – wyka kosmata, która jest odmianą ozimą.

Łubiny – do tej grupy należy kilka roślin, które są bardzo popularne jako poplon i jednoznacznie kojarzą się z dostarczaniem do gleby azotu. Są to chociażby łubin żółty, łubin wąskolistny niebieski słodki, łubin wąskolistny niebieski gorzki (niechętnie zjadany przez dzikie zwierzęta) czy też łubin biały. Poza dużą ilością masy zielonej oraz magazynowaniem azotu łubiny pełnią również inną funkcję. Ich długie korzenie rozluźniają i napowietrzają glebę. Są odporne na drobne przymrozki i można je siać w podobnym okresie jak wykę siewną. W moim przypadku połączenie wyki i łubinu wąskolistnego sprawdziło się bardzo dobrze.

Seradela rośnie stosunkowo powoli, ale radzi sobie w niesprzyjających warunkach wodnych. W okresach suszy pobiera wodę z mgły i rosy. Jest to roślina najczęściej wykorzystywana do spasania bydła, jednak bywa też uzupełnieniem mieszanek roślin na zielony nawóz. Uzupełnia ona dolną warstwę, którą znacznie zagęszcza. Seradela to roślina motylkowa a więc wiąże azot z powietrza. Dodatkowo również ma rozbudowany na boki system korzeniowy, który rozluźnia glebę. Zwykle wysiewana jest między lipcem a sierpniem – maksymalnie do 15 sierpnia.

Koniczyna – w sprzedaży dostępne są różne gatunki koniczyny m. in. łąkowa, biała, perska, które nadają się jako rośliny na zielony nawóz. Koniczyna rosnąc gęstnieje i zapełnia dolną warstwę roślin, dzięki czemu nadaje się do mieszanek poplonowych. Jest jednak często wysiewana sama, jako pasza dla bydła. Lepiej rośnie na glebach żyznych, z unormowanym ph. Jest rośliną motylkową a dodatkowo po wykoszeniu odrasta.

Facelia jest znaną rośliną poplonową, jednak nie wybieraną zbyt często ze względu na wysoką cenę. W internecie można znaleźć informację, że rośnie bardzo dobrze nawet na słabszych glebach. W moim przypadku facelia zupełnie się nie sprawdziła, jednak wysiałem ją na słabo przygotowane stanowisko. Facelia jako roślina motylkowa dostarcza glebie azot a dodatkowo ogranicza występowanie nicieni. Okres wegetacji tej rośliny to około 100 dni i jest często dodawana do mieszanek roślin na poplon.

Słonecznik czarny to roślina, która niekoniecznie kojarzy się z poplonem. Mimo to może okazać się odpowiednią rośliną do przykopania nawet na glebach nieco słabszych. To ze słonecznika uzyskałem największą ilość masy zielonej i choć rośnie wysoki, to po skoszeniu nadaje się do przyorania. Można również przyorać go znacznie wcześniej przed kwitnieniem, jeszcze w fazie wzrostu. Mimo dużej ilości masy zielonej ponad ziemią, słonecznik nie posiada rozbudowanego ani głębokiego systemu korzeniowego. Słonecznik radzi sobie z drobnymi przymrozkami, jednak powinien być wysiewany najwcześniej ok. 20 kwietnia. Ja osobiście zaryzykowałem i wysiałem go już 5 kwietnia i dał piękny plon. Ponownie wysiany w połowie lipca rośnie jeszcze lepiej i wygląda na to, że upał, przy odpowiedniej ilości wody, nie przeszkadza słonecznikom w kiełkowaniu. Słonecznik powinien stanowić jedynie część mieszanki roślin na zielony nawóz.

Bobik należący do rodziny bobowatych to kolejna z roślin, która wiąże azot z powietrza. Wytwarza również dużo masy zielonej, która po przyoraniu zmienia się w próchnicę. Musi być sadzony dość głęboko i wymaga żyznych stanowisk o ph zbliżonym do obojętnego. Należy go przykopać w fazie kwitnienia, ewentualnie w momencie zawiązywania pierwszych strąków. Bobik wysiewa się na przełomie marca i kwietnia, gdyż świetnie radzi sobie w niskiej temperaturze lub jako poplon ścierniskowy od połowy lipca do połowy sierpnia.

Peluszka to popularny dodatek różnych mieszanek roślin na zielony nawóz. Dostarcza dużą ilość azotu a także sporo masy zielonej. W przypadku wysiewu na poplon nie należy się spieszyć z wysiewem i warto poczekać przynajmniej do sierpnia, gdyż dość szybko rozpoczyna kwitnienie. Ze względu na krótki okres wegetacji może być również wysiewana na przełomie marca i kwietnia, dzięki czemu zdążymy ją przykopać przed sadzeniem niektórych warzyw.

Rzepik ozimy nadaje się do wysiewu na poplon ścierniskowy, ale również do późnego wysiewu do połowy września. W tym przypadku pozostawiamy go na polu do wiosny. Daje sporą ilość masy zielonej i ogranicza występowanie nicieni w gruncie. Nie jednak jednak odpowiednim przedplonem pod warzywa kapustowate.

Jak widzicie rośliny na zielony nawóz potrafią od swej ilości namieszać w głowie a do wyboru są jeszcze między innymi mniej popularne: nostrzyk żółty czy rzodkiew oleista. Przed wyborem odpowiedniej rośliny czy mieszanki zastanówmy się jakie mamy potrzeby, jakie warunki gruntowe oraz przede wszystkim dobierzmy rośliny o odpowiadającym nam okresie wegetacji.

Zapraszamy do obserwowania nas na Facebooku.